Ուկրաինական պատերազմի մեկ տարին

2021 թ․-ի դեկտեմբեր - 2022 թ․-ի հունվար. այս ընթացքում ռուսական զինված ուժերը կենտրոնացան Ուկրաինայի սահմանների մոտ:

Փետրվարի 18, 2022. սկսվեց բնակչության տարհանումը, այսպես կոչված, Դոնեցկի և Լուգանսկի ինքնահռչակ հանրապետություններից։

Փետրվարի 21, 2022 թ. Պուտինը հրամանագիր ստորագրեց Դոնեցկն ու Լուգանսկը որպես անկախ պետություններ ճանաչելու մասին։

Փետրվարի 24-ի լուսադեմին՝ ժամը 03:40-ին Ուկրաինայի Լուգանսկի շրջանում հայտնվեցին ռուսական առաջին տանկերը։ Ժամը 04:35-ին Սումիի շրջանում ընկան առաջին հրթիռները։

Մոսկվայի ժամանակով 04:50-ին Վլադիմիր Պուտինը հրապարակեց տեսաուղերձ, որով հայտնեց, որ Ռուսաստանը «հատուկ ռազմական գործողություն» է սկսել Ուկրաինայում։ Ուկրաինայի արևմտյան դաշնակիցները ամիսներ շարունակ զգուշացնում էին Կիևին, որ Ռուսաստանը ծրագրում է լայնամասշտաբ պատերազմ: Այնուամենայնիվ, Պուտինի որոշումը շոկային եղավ շատերի համար ամբողջ աշխարհում:

Կիևի ժամանակով առավոտյան՝ ժամը 05։00-ին մոտ ռուսական զորքերը Ուկրաինա ներխուժեցին երեք ուղղություններից՝ Ռուսաստանի Դաշնությունից, օկուպացված Ղրիմից և Բելառուսից։ Հարձակում սկսվեց նաև, այսպես կոչված, Լուգանսկի և Դոնեցկի հանրապետություններից։

Առավոտյան՝ մոտ ժամը հինգին առաջին հրթիռներն ընկան Կիևում, Լվովում, Իվանո-Ֆրանկիվսկում, Ռիվնեում, Լուցկում, Օդեսայում, Խարկովում, Նիկոլաևում, Մարիուպոլում, Զապորոժիեում, Դնեպրում և Ուկրաինայի տասնյակ այլ քաղաքներում։

Ռուսները հարվածներ էին հասցնում Ուկրաինայի ողջ տարածքով մեկ ռազմական և ենթակառուցվածքային օբյեկտներին։ Ներխուժման առաջին օրը մարտեր սկսվեցին Կիևից յոթ կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Գոստոմելի օդանավակայանի համար, որտեղ վայրէջք կատարեցին ռուսական զորքերը։

Պատերազմի առաջին օրվա ավարտին ռուսական զորքերը ներթափանցեցին Ուկրաինայի հյուսիսային շրջանների խորքերը և սկսեցին շարժվել դեպի Կիև։

Այդ մեկ օրը ուկրաինացիների համար ձգվեց մի հավերժություն։ Պայթյունները դարձան շարունակական։ Դեռ անորոշություն կար, բոլորը սպասում էին ինչ-որ հայտարարության՝ հույս ունենալով, որ ինչ-որ մեկն այն կդադարեցնի։ Տների ու բնակարանների միջանցքներն աստիճանաբար լցվում էին ճամպրուկներով, կայարանները՝ մարդկանցով։

Փետրվարի 25, 19:00․ նախագահ Զելենսկին ձայնագրեց իր հայտնի տեսաուղերձը՝ հավաստելով, որ ինքը չի փախել և գտնվում է Կիևում։

Փետրվարի 28. ըստ The Times-ի՝ Վագների ռազմական խմբավորումը 400 վարձկան է ուղարկել Կիև՝ նախագահ Զելենսկիին սպանելու համար:

Փետրվարի 28. Ուկրաինացի փախստականների առաջին հոսքը, հիմնականում՝ կանայք և երեխաներ, հասավ Լեհաստանի և հարևան այլ երկրների սահմաններ: Հազարավոր մեքենաներ շարվեցին դեպի սահման։ Մարդիկ մի քանի օր սպասեցին, որպեսզի մտնեն հարևան Լեհաստան։ Շատերն օրեր անցկացրին կայարաններում․ գնացքները գերբեռնված էին։ Նրանց մեծ մասը կանայք, երեխաներ և տարեցներ էին, քանի որ զորակոչային ​​տարիքի տղամարդկանց թույլ չէին տալիս դուրս գալ երկրից։

Փետրվարի 28. Բելառուսում կայացավ ռուս-ուկրաինական բանակցությունների առաջին փուլը։ Այն ավարտվեց առանց արդյունքների։

Մարտի 1. առավոտյան Խարկովի կենտրոնում՝ Ազատության հրապարակում, որտեղ գտնվում է շրջվարչակազմի շենքը, ռուսական հրթիռ ընկավ։ Խարկովի համար մարտերը շարունակվեցին մինչև մայիս, երբ ռուսական զորքերը նահանջեցին քաղաքից դեպի հյուսիս։

Մարտի 2. ռուսական բանակը հայտարարեց, որ գրավել է Մելիտոպոլը (Զապորոժիեի շրջան): Հազարավոր մարդիկ դեմ արտահայտվեցին Մելիտոպոլի օկուպացիային։

Մարտի 3. ռուսական բանակը գրավեց Խերսոնը։ Քաղաքը դարձավ առաջին գրավված մարզկենտրոնը։ Ավելի ուշ՝ մինչև մարտի 15-ը, ռուսները գրավեցին ամբողջ Խերսոնի մարզը։ Մարտի 5-ին Խերսոնում տեղի ունեցավ հակաօկուպացիոն ցույց։ Խերսոնում և Մելիտոպոլում հակառուսական նման ցույցերը շարունակվեցին մինչև ապրիլ։

Շուտով ռուսական օկուպացիոն իշխանությունները դադարեցրին իրենց վերահսկողության տակ անցած տարածքներում ուկրաինական հեռուստաալիքների հեռարձակումը և միացրին ռուսական հեռուստատեսությունը։ Ինտերնետ տրաֆիկը Խերսոնի մարզում ուղղվել էր դեպի ռուսական սերվերներ։

Հուլիսի վերջից երկու մարզերում էլ սկսեցին գործել ՌԴ ՆԳՆ ժամանակավոր բաժինները։ Մոսկվայի կողմից նշանակված իշխանությունները հայտարարեցին, որ հանրաքվե են անցկացնելու Ուկրաինայի օկուպացված շրջանները Ռուսաստանին միացնելու հարցով։ Միաժամանակ Մելիտոպոլում և նրա շրջակայքում ծավալվեց ուկրաինական պարտիզանական դիմադրություն:

Մարտի 3. պատերազմի ութերորդ օրը օկուպացիոն զորքերը գրավեցին Զապորոժիեի ատոմակայանը, որն ամենամեծերից մեկն է Եվրոպայում։

Մարտի 2. սկսվեց Մարիուպոլի (Դոնեցկի մարզ) շրջափակումը, որը տևեց ավելի քան երկու ամիս։ Քաղաքը մնաց առանց ջրի, ջեռուցման ու սննդի։ Քաղաքացիական ենթակառուցվածքները պարբերաբար ենթարկվեցին հարձակումների։

Մարտի 4. Կիևին ռուսական զորքերի մոտենալուն պես ամենածանր վիճակում հայտնվեցին մայրաքաղաքի հյուսիս-արևմտյան ծայրամասի բնակիչները։ Ուկրաինացիները ոչնչացրին Իրպին գետի վրայով անցնող գլխավոր կամուրջը ռուսական բանակի առաջխաղացումը կասեցնելու համար։ Բայց դա դժվարացրեց նաև տարհանումը: Ուկրաինայի իշխանությունների տվյալներով՝ հարյուրավոր խաղաղ բնակիչներ զոհվեցին քաղաքից հեռանալու փորձի ժամանակ։

Մարտի 9. Ռուսական զորքերը ավիահարված հասցրին Մարիուպոլի ծննդատանը և մանկական հիվանդանոցին։ 17 մարդ վիրավորվեց։ Սպանվեց հղի կինը և նրա՝ դեռևս չծնված երեխան։

Մարտի 16. ռմբակոծվեց Մարիուպոլի շրջանային դրամատիկական թատրոնի շենքը, որտեղ, ըստ տեղական իշխանությունների, պատսպարվել էին 1000-1200 խաղաղ բնակիչներ։ Մարտի 25-ին քաղաքային խորհուրդը հայտնեց, որ թատրոնում առնվազն 300 մարդ մահացել է։

Մարտի 18. Մարիուպոլի «Ազովստալ» մետալուրգիական գործարանի համար մարտեր սկսվեցին։ Այն դարձավ Մարիուպոլում ուկրաինական բանակի դիմադրության գլխավոր կենտրոնը։ Մարիուպոլի համար ընթացող մարտերի մեկնարկից ի վեր գործարանում ապաստանել էին շատ մարդիկ՝ մոտ երեք հազար զինվորական և առնվազն 200 խաղաղ բնակիչ։ Մարիուպոլի պաշարումը շարունակվեց մինչև մայիսի 20-ը, երբ Ազովստալի պաշտպանները ուկրաինական ռազմական ղեկավարության հրամանով հանձնվեցին։

ՄԱԿ-ի գնահատմամբ՝ Մարիուպոլի համար մարտերի ընթացքում ավերվել է բնակելի շինությունների 90 տոկոսը և սեփական տների 60 տոկոսը։ Տեղեկություններ կան քաղաքի բնակիչներին զանգվածաբար դեպի Ռուսաստան բռնի արտաքսելու մասին։ Առնվազն 10 հազար մարդ զոհվեց Մարիուպոլի պաշարման ժամանակ։ Որոշ գնահատականներով՝ զոհերի թիվը կարող է լինել նշված թվի կրկնապատիկը։

Մարտի 10-29. ուկրաինական և ռուսական պատվիրակությունների միջև բանակցությունների մի քանի անարդյունք փուլերից հետո մարտի 10-ին Թուրքիայի Անթալիա քաղաքում տեղի ունեցավ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումը։

Մարտի 29-ին Ստամբուլում բանակցություններ տեղի ունեցան։ Արդյունքում հայտարարվեց, որ Ռուսաստանը կնվազեցնի ռազմական ակտիվությունը Չեռնիգովի և Կիևի ուղղությամբ՝ «փոխվստահությունը մեծացնելու համար»։ Մոսկվան նաև նշեց, որ Ուկրաինան «վերահաստատել է չեզոք և ոչ միջուկային կարգավիճակ ունենալու իր ձգտումը», պայմանները, որոնք պնդում էր Կրեմլը։ Բանակցություններում ուկրաինական կողմը ներկայացնող Միխայիլ Պոդոլյակը ռուսական կողմին առաջարկեց 15 տարի ձեռնպահ մնալ Սևաստոպոլի և Ղրիմի պատկանելիության հարցի ռազմական լուծումից։

Սակայն Կիևի, Չեռնիգովի և Սումի շրջաններից ռուսական զորքերի դուրսբերումից հետո բացահայտվեցին խաղաղ բնակչության դեմ հաշվեհարդարի բազմաթիվ դեպքեր, որոնք հրեշավոր էին իրենց դաժանությամբ։ Ռուս-ուկրաինական բանակցությունները փաստացի մտան փակուղի։

Մարտի 29. պատերազմի մեկնարկից ի վեր արևմտյան լրատվամիջոցները Միկոլաև (Նիկոլաև) քաղաքն անվանում էին Ռուսաստանի գլխավոր ռազմավարական նպատակներից մեկը։ Այն վերահսկողության տակ վերցնելը ռուսական զորքերի համար ճանապարհ կբացեր դեպի Օդեսա, ինչպես նաև կմոտեցներ Մոլդովայի անջատողական շրջանի՝ Ռուսաստանին հավատարիմ Մերձդնեստրի սահմանին։ Դա Ռուսաստանի համար լրացուցիչ ցամաքային միջանցք կդառնար։

Մինչ այդ՝ փետրվարի վերջին և մարտի սկզբին, շրջանի ղեկավար Վիտալի Կիմը մի քանի անգամ հայտարարեց հարձակումները հետ մղելու մասին։ Քաղաքը բազմիցս ենթարկվեց զանգվածային ռմբակոծությունների։ Դրանք ներառում էին նաև օդային հարվածներ քաղաքացիական օբյեկտների վրա: Մարտի 11-12-ը ռմբակոծության հետևանքով տուժեցին ուռուցքաբանական հիվանդանոցը, ակնաբուժական դիսպանսերը և շտապ օգնության հիվանդանոցը։ Մարտի 29-ին հրթիռակոծվեց վարչակազմի շենքը, ինչի հետևանքով զոհվեց 37 մարդ։

Մարտի 31. Ուկրաինայի զինված ուժերը Կիևի մոտ կարողացան ջախջախել ռուսներին։ Առանձին գյուղեր ազատագրեցին Զապորոժիեի, Խարկովի, Խերսոնի, Չեռնիգովի մարզերում։ Նաև Իրպենը ազատագրվեց։ Ռուսական բանակը լքեց Ուկրաինայի հյուսիսը։

Ապրիլի 1. Իզյումն օկուպացվեց։

Ապրիլի 2. պատերազմի ժամանակագրության ամենակարևոր օրերից մեկն էր։ Ռուսական բանակը նահանջեց դեպի Կիևի և Չեռնիգովի մարզեր։ Ուկրաինացիներն ազատագրեցին Բուչան, Մոտիժինը, Իրպենը։ Ուկրաինական բանակն ու այս բնակավայրեր մտած լրագրողներն ականտես եղան սարսափելի պատկերի։

Քաղաքը լի էր դիակներով։ Մահացածների մեծ մասը քաղաքացիական հագուստով էին։ Ճանապարհներին, տների բակերում մարդկանց դիակներ էին ընկած։ Շատերի ձեռքերը կապված էին, և կային խոշտանգումների հետքեր: Շուտով Բուչայի եկեղեցու մոտ հայտնաբերվեց զանգվածային գերեզման՝ տասնյակ դիակներով։ Բազմաթիվ լրագրողական հետաքննություններով պարզ դարձավ, որ ռուս զինվորականները կրակել են խաղաղ բնակչության վրա՝ առանց որևէ հիմնավորման։ Հայտնի դարձավ, որ ռուսական օկուպացիան ուղեկցվել է կողոպուտներով, ջարդերով ու զանգվածային գնդակահարություններով։

Նման ողբերգություններ տեղի ունեցան Ուկրաինայի այլ քաղաքներում՝ Իրպենում, Բորոդյանկայում։ Այնուամենայնիվ, Բուչան դարձավ Ուկրաինայում ռուսական բանակի դաժանության, անմարդկայնության և ռազմական հանցագործությունների ամենասարսափելի խորհրդանիշը: Ի պատասխան Բուչայի սպանդի՝ ԱՄՆ-ն և Մեծ Բրիտանիան պահանջեցին Ռուսաստանին հեռացնել ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդից։ Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին Բուչայում տեղի ունեցած ողբերգությունն անվանեց ուկրաինացի ժողովրդի ցեղասպանություն։

Ապրիլի 8. Կրամատորսկի երկաթուղային կայարանը ռմբակոծվեց։ Տեղի ժամանակով 10:30-ին ռուսական արկերը հարվածեցին կայանին։ Այդ ժամանակ կայարանում բազմաթիվ խաղաղ բնակիչներ կային․մարդիկ փորձում էին տարհանվել, քանի որ տեղեկություններ էին տարածվել Ուկրաինայի արևելյան ուղղությամբ ռուսական զորքերի կողմից լայնածավալ հարձակման նախապատրաստման մասին։ Արդյունքում զոհվեց 60 մարդ, վիրավորվեց՝ առնվազն 100-ը։ Կորուստների առումով դա պատերազմի սկզբից ի վեր ամենախոշոր օդային հարվածներից մեկն էր։

Ապրիլի 13. Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի կողմից արձակված «Նեպտուն» հրթիռի խոցման հետևանքով խորտակվեց Ռուսաստանի ռազմածովային ուժերի Սևծովյան նավատորմի «Մոսկվա» առաջատար հածանավը։

Ապրիլի 23. օկուպացիոն ուժերը մի քանի հրթիռ արձակեցին Օդեսայի ուղղությամբ. երկուսը հետ մղվեցին հակաօդային պաշտպանության ուժերի կողմից, մնացածը խոցեցին ռազմական օբյեկտ և երկու բնակելի շենք: Դրանցից մեկում սպանվեցին լրագրող Վալերիա Գոլդանը, նրա տարեց մայրն ու երեք ամսական դուստր Կիրան։

Մայիսի 20. Մարտի 18-ին Մարիուպոլում սկսված մարտերը Ազովստալի համար տևեցին ավելի քան երկու ամիս։ Մի քանի հազար մարդ, այդ թվում՝ Ուկրաինայի զինված ուժերի զինծառայողներ, Ազովի ազգային գվարդիայի գնդի մարտիկներ, տարածքային պաշտպանության ջոկատի զինծառայողներ, ինչպես նաև քաղաքացիական անձինք գրեթե երկու ամիս թաքնվեցին գետնի տակ՝ Ազովստալ շինարարական համալիրում։

Գործողության բարդության պատճառով Ռուսաստանը հրաժարվեց գրոհել գործարանը, հաղորդվեց, որ Պուտինն ինքն է կայացրել այդ որոշումը։ Մոսկվան սահմանափակվեց տարածքի զանգվածային ռմբակոծմամբ։ Երկու ամիս անց տարածքում որևէ չվնասված շինություն չմնաց։ Ապրիլի 28-ին գործարանի տարածքում գտնվող դաշտային հոսպիտալի ռմբակոծությունից հետո հաղորդվեց, որ Ազովստալի պաշտպանների շրջանում վիրավորների թիվը գերազանցում է 600-ը։ Գործարանի ամբողջական շրջափակման պատճառով «Ազովստալի» պահապաններն այն պաշտպանում էին ջրի, սննդի, դեղորայքի և զինամթերքի բացակայության պայմաններում։

Մայիսի 20-ին Մոսկվայի և Կիևի միջև պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց, և սկսվեց մարդկանց տարհանումը Ազովստալից դեպի օկուպացված Դոնեցկի շրջան։ 2439 մարդ, որ գտնվում էին գործարանի տարածքում, գերեվարվեցին Ռուսաստանի կողմից։ Ուկրաինայի գլխավոր շտաբը հայտնեց, որ նման որոշում է կայացվել «անձնակազմի կյանքը փրկելու համար»։ Կայազորն ավարտեց իր մարտական ​​առաջադրանքը և Ռուսաստանին թույլ չտվեց Ազովստալը գրավելու համար հատկացված զորքերն օգտագործել այլ ուղղությամբ։

Հունիսի 27. Կիևի ժամանակով ժամը 16:00-ի սահմաններում Կրեմենչուգում (Պոլտավայի մարզ) երկու հզոր պայթյուն որոտաց: Հրթիռներից մեկը խոցեց Amstor առևտրի կենտրոնը և այն վերածեց մոխրակույտի։ 21 մարդ մահացավ, ավելի քան 50-ը՝ վիրավորվեց։

Հունիսի 30. Ուկրաինական զանգվածային գնդակոծությունից հետո ռուս զինվորականներն ամբողջությամբ լքեցին Զմեյինի կղզին: Ազատագրված կղզում ուկրաինացի զինվորները գտան կատու, որն այնտեղ գոյատևել էր չորս ամիս։ Նրան անվանեցին Օձ, հրամանատարներից մեկը նրան տարավ Կիև՝ իր ընտանիքի հետ ապրելու։

Պատերազմի հենց առաջին օրը Զնեյինի կղզին դարձավ ուկրաինական դիմադրության խորհրդանիշ։ Ուկրաինացի սահմանապահները չենթարկվեցին ռուսների պահանջներին ու վայր չդրեցին զենքերը։ «Ռուսական ռազմանավ, գնա գրողի ծոցը», - պատասխանեցին սահմանապահները «Մոսկվա» հածանավին, որից հնչել էր հանձնվելու պահանջը։

Հուլիսի 3. Լիսիչանսկը օկուպացվեց։ Լիսիչանսկի վրա հարձակումը Դոնբասում ռուսական լայնածավալ հարձակման մի մասն էր, որի մասին ՌԴ պաշտպանության նախարարությունը խոսում էր դեռևս գարնանը: Սակայն այս «լայնածավալ հարձակումը» տեղի չունեցավ։ Ուկրաինայի զինված ուժերի տվյալներով՝ Լիսիչանսկից հետո ռուսական բանակի էական առաջխաղացում տեղի չի ունեցել։

Հուլիսի 14. Ռուսական բանակը առավոտյան ժամը 11-ին հրթիռային հարձակում իրականացրեց Ուկրաինայի Վիննիցա քաղաքի կենտրոնի վրա՝ մարտական ​​գործողությունների գոտուց 400 կիլոմետր հեռավորության վրա։ 23 մարդ տեղում մահացավ, ևս հինգը մահացան ավելի ուշ՝ հիվանդանոցում։ Ավելի քան հարյուր մարդ վիրավորվեց, նրանցից շատերը լուրջ այրվածքներ ստացան։ Ավերվեցին Սպաների տունը, վարչական շենքը, մասնավոր կլինիկան, վնասվեցին բնակելի շենքեր, արկը ընկավ ավտոկայանատեղի, որտեղ շատ մարդիկ կային։

Մահացածների թվում են 8-ամյա Կիրիլը, 7-ամյա Մաքսիմը և 4-ամյա Լիզան։ Պայթյունից քիչ առաջ Լիզայի մայրը Instagram-ում տեսանյութ էր հրապարակել այն մասին, որ նա աղջկան տանում է լոգոպեդի։ Մի քանի օր անց Ուկրաինայի նախագահի կինը՝ Ելենա Զելենսկայան, ԱՄՆ Կոնգրեսին ներկայացրեց Լիզայի լուսանկարը և կոչ արեց աշխարհին օգնել Ուկրաինային «դադարեցնել այս ահաբեկչությունը»։

Հուլիսի 29-ին այսպես կոչված, Դոնեցկի Հանրապետությունում (Ուկրաինայի Դոնեցկի մարզի մի մասը, որը չի վերահսկվում Կիևի կողմից) պայթյուններ հնչեցին Ելենովկա գյուղում՝ այն գաղութի տարածքում, որտեղ պահվում էին ուկրաինացի բանտարկյալները։ Մահացավ 53 մարդ՝ գերեվարված ուկրաինացիներ, որոնց մեծ մասը Ազովի գնդի մարտիկներ էին։ Ուկրաինական հետախուզության տվյալներով՝ պայթյունի հետևում կանգնած է «Վագներ» ռազմական խմբավորումը։ ՄԱԿ-ը ստեղծեց հատուկ առաքելություն՝ այս հարվածի հետ կապված հետաքննություն իրականացնելու համար։

Օգոստոսի 9-ը. ողջ օգոստոսի ընթացքում պայթյուններ էին լսվում Ռուսաստանի կողմից բռնակցված Ղրիմում։ Ամսի 9-ին Նովոֆեդորովկա գյուղի մոտ, 16-ին՝ Սիմֆերոպոլի շրջանի Գվարդեյսկոյե գյուղում, ինչպես նաև Ժանկոյ շրջանում։ Օգոստոսի 18-20-ը պայթյուններ տեղի ունեցան Կերչում և Եվպատորիայում և Բելբեկի օդանավակայանի տարածքում։ Ռուսները նախ ասացին, որ զինամթերք են պայթեցնում, բայց հետո նշեցին «դիվերսիա» բառը։ Այնուամենայնիվ, Մոսկվան փորձեց նվազեցնել սպառնալիքը, քանի որ Ղրիմի բնակչությունը խուճապի էր մատնվել: Օգոստոսին այստեղ հանգստի եկած բազմաթիվ ռուսներ թերակղզուց հեռացան Ղրիմի կամրջով։

Օգոստոսի 12. Ուկրաինայի զինված ուժերը հարված հասցրին Խերսոնի մարզի Անտոնովսկի կամրջին։ Այս կամրջով Ռուսաստանը տեխնիկա էր մատակարարում իր զորամասերին։

Օգոստոսի 24. ռուս օկուպանտները հրթիռակոծեցին Դնեպրոպետրովսկի մարզում գտնվող Չապլինո երկաթուղային կայարանը։ Այս հարվածի հետևանքով զոհվեց 25 մարդ, մոտ 50-ը՝ վիրավորվեց։

Սեպտեմբերի 8. Ուկրաինայի զինված ուժերը սկսեցին հակահարձակումը` Բալակլիայի ապաօկուպացումը:

Սեպտեմբերի 10. Իզյումն ու Կուպյանսկը ազատագրվեցին: Սեպտեմբերին երկրի արևելքում հակահարձակման արդյունքում ուկրաինական ուժերը հետ գրավեցին տարածքի մեծ մասը և ռուսական զորքերին ստիպեցին լքել Խարկովի մարզը: Մոսկվան փորձեց նահանջը ներկայացնել որպես «վերախմբավորում», բայց չստացվեց. ամեն ինչ այնքան վատ ընթացավ, որ զինվորական ղեկավարներին հրապարակավ քննադատեցին Չեչնիայի ղեկավար Ռամզան Կադիրովը և «Վագներ» մասնավոր ռազմական ընկերություն ղեկավար Եվգենի Պրիգոժինը։

Սեպտեմբերի 21. Գերիների պատմական փոխանակում կատարվեց։ 215 ռազմագերիներ, այդ թվում՝ 108 ազովցի մարտիկ, փոխանակվեցին օլիգարխ Վիկտոր Մեդվեդչուկի և 55 ռուս ռազմագերիների հետ: Ազովի գնդի հրամանատար Դենիս Պրոկոպենկոն և 36-րդ ծովային բրիգադի հրամանատար Սերգեյ Վոլինան վերադարձան ընտանիք։

Սեպտեմբերի 21. Ուկրաինայում մի քանի խայտառակ պարտություններից հետո Պուտինը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո առաջին անգամ հայտարարեց Ռուսաստանում մոբիլիզացիայի մասին։ Այս որոշումը Ռուսաստանում բողոքի ցույցերի և զորակոչային ​​տարիքի տղամարդկանց զանգվածային արտագաղթի պատճառ դարձավ։ Բողոքը շուտով ճնշվեց։ Արդյունքում Ռուսաստանը ստացավ հարյուր հազարավոր իմիգրանտներ և հազարավոր ժամկետային զինծառայողներ, որոնք բացարձակապես անպատրաստ էին: Սակայն դա զգալիորեն ավելացրեց ռուսական զորքերի թիվը։

Սեպտեմբերի 30. Պուտինը հայտարարեց Դոնեցկի, Լուգանսկի, Խերսոնի և Զապորոժիեի շրջանները Ռուսաստանի Դաշնությանը միացնելու մասին։ Միայն Հյուսիսային Կորեան ճանաչեց Ուկրաինայի բռնակցված տարածքներում անցկացված «հանրաքվեի» արդյունքները։ Ուկրաինայի կառավարությունը արագացված ընթացակարգով ՆԱՏՕ-ին միանալու հայտ ներկայացրեց։

Հոկտեմբերի 1-5. Ուկրաինայի զինուժն ազատագրեց Լիմանը (Դոնեցկի մարզ), Գրեկովկան (Լուգանսկի շրջան): Սկսվեց երկրի հարավային մասի՝ Խերսոնի մարզի ապաօկուպացումը։ Ազատագրվեցին Արխանգելսկը, Դուդչանը, Դավիդովի Բրոդին։

Հոկտեմբերի 8. ուժեղ պայթյուն տեղի ունեցավ Ղրիմի կամրջի վրա։ Ռուսաստանը Ղրիմի թերակղզու հետ կապող միակ կամուրջը խիստ վնասվեց։ Կերչի նեղուցով անցնող ավտոմոբիլային և երկաթուղային կամուրջը ռազմավարական նշանակություն ունի և խիստ խորհրդանշական է: Այն բացվել է Պուտինի կողմից 2018 թվականին՝ Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի անօրինական բռնակցումից չորս տարի անց։

Խորհրդանշական է նաև այն, որ Ղրիմի կամրջի պայթյունը համընկավ Պուտինի ծննդյան օրվա հետ։

Հոկտեմբերի 10. զանգվածային հրթիռային հարձակում տեղի ունեցավ Ուկրաինայի վրա։ 19 մարդ մահացավ։ Ավելի քան 3500 բնակավայր մնաց առանց էլեկտրականության։ Տուժեց Ուկրաինայի մշակութային և կրթական ենթակառուցվածքը։

Կարելի է ասել, որ այդ օրվանից մեկնարկեց պատերազմի նոր փուլ։ Ռուսաստանը, չկարողանալով ռազմական հաջողությունների հասնել, սկսեց թիրախային հարվածներ հասցնել Ուկրաինայի կարևոր էներգետիկ ենթակառուցվածքներին և այլ քաղաքացիական օբյեկտների:

Նոյեմբերի 11-ին Ուկրաինայի զինված ուժերը ազատագրեցին Խերսոն քաղաքը։

Նոյեմբերի 15. ի պատասխան ուկրաինական բանակի ռազմական հաջողությունների՝ Ռուսաստանը շարունակեց իր հարձակումները Ուկրաինայի քաղաքացիական ենթակառուցվածքների ուղղությամբ։ Զանգվածային ռմբակոծությունների ալիքը կրկին տարածվեց ամբողջ երկրում: Օգտագործելով հրթիռներ, հրետանային արկեր և իրանական արտադրության անօդաչու սարքեր՝ Մոսկվան սկսեց ոչնչացնել ուկրաինական էլեկտրակայանները՝ միլիոնավոր մարդկանց թողնելով առանց էլեկտրականության և ջրի:

Դեկտեմբերի 5. Հարձակում տեղի ունեցավ Ռուսաստանի Դիաղիլև և Էնգելս օդանավակայանների վրա:

Դեկտեմբերի 16. Եվս մեկ զանգվածային հարձակում տեղի ունեցավ Ուկրաինայի քաղաքացիական ենթակառուցվածքների վրա:

Դեկտեմբերի 21. Վլադիմիր Զելենսկին մեկնեց Միացյալ Նահանգներ։ Նա Սպիտակ տանը հանդիպեց նախագահ Ջո Բայդենի հետ և ելույթ ունեցավ ԱՄՆ Կոնգրեսում։ Դա Ուկրաինայի նախագահի առաջին արտասահմանյան այցն էր պատերազմի մեկնարկից ի վեր և պատմական օր։

Զելենսկու այցից առաջ Բայդենի վարչակազմը հայտարարեց, որ անվտանգության ապահովման համար Ուկրաինային կտրամադրի լրացուցիչ 2 միլիարդ դոլարի աջակցություն, այդ թվում՝ Patriot հակաօդային պաշտպանության նոր համակարգ:

Դեկտեմբերի 25. Շաբաթներ ձգվող աշխարհաքաղաքական վեճերից հետո Գերմանիան հայտարարեց, որ Կիևին կնվիրաբերի Leopard 2 տանկեր և եվրոպական այլ երկրների չի արգելի գերմանական արտադրության մարտական ​​տանկեր արտահանել Ուկրաինա: Նույն օրը Բայդենը հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը 31 հատ M1 Abrams տանկ է ուղարկելու Ուկրաինա։ Այս քայլն ընկալվեց որպես բեկում Ուկրաինային արևմտյան ռազմական աջակցություն տրամադրելու հարցում և ազդարարեց Արևմուտքի աճող վստահությունը այն հարցում, որ Ուկրաինան կկարողանա վերադարձնել օկուպացված տարածքները:

Ավելի վաղ՝ ամռանը, Ուկրաինան ԱՄՆ-ից ստացել էր HIMARS բազմակի արձակման հրթիռային համակարգեր։ Առաջին HIMARS-ը Ուկրաինա էր բերվել հունիսի 23-ին։ Ռազմական փորձագետների կարծիքով՝ շատ առումներով հենց այս տեխնիկան որոշիչ դեր խաղաց աշնանը Ուկրաինայի հաջող հակահարձակման գործում։

Դեկտեմբերի 31․Տարվա վերջին օրը։ Եվս մեկ զանգվածային հարձակում տեղի ունեցավ Ուկրաինայի քաղաքացիական ենթակառուցվածքների վրա։

Փետրվարի 20. Ամերիկայի նախագահն անակնկալ այցով ժամանեց Կիև։ Զելենսկու կողքին կանգնած Բայդենը հիշեց, թե ինչպես էին նրանք հեռախոսով զրուցում, երբ ռուսական զորքերը ներխուժեցին Ուկրաինա։ «Մեկ տարի անց Կիևը կանգուն է, Ուկրաինան կանգուն է, ժողովրդավարությունը կանգուն է: Ամերիկացիները ձեր կողմից են այնպես, ինչպես ամբողջ աշխարհը»,- ասաց Բայդենը:

Զելենսկին հայտարարեց, որ Բայդենի այցը Ուկրաինային մոտեցրել է հաղթանակին։